x

ANGLISHT

BAKTERIOLOGJIA – KAPITULLI 5  

ANTIBIOTIKËT QË VEPROJNË NË MBËSHTJELLËSIN E QELIZËS BAKTERORE

Dr Alvin  Fox

Përktheu: Dr. Lul Raka, Asistent i Mikrobiologjisë në Fakultetin e Mjekësisë të Universitetit të Prishtinës dhe Mikrobiolog në Departamentin e Mikrobiologjisë të Institutit Kombëtar të Shëndetësisë Publike të Kosovës- Prishtinë, Kosovë

 SPANJOLLISHT

VIDEO LIGJËRATA
ANGLISHT

E-MAIL DR LUL RAKA

Universiteti i Prishtinës

FJALËT KYÇE
Sterilizimi /dezinfektimi / antisepsa

Antibiotiku
Toksiciteti selektiv
Baktericid
Bakteriostatik
Përqëndrimi minimal inkibues (PMI)
Antibiogrami
Proteinat penicillinë-lidhëse
Autolizinet
Cikloserina
Bacitracina
Vankomicina
Beta llaktamët
Penicilinat
Cefalosporinat
Monobaktamet
Acidi klavulonik
Penicilinaza /beta llaktamaza
Polimiksina B
Rezistenca

Sterilizimi nënkupton shkatërrimin e plotë të TË GJITHA formave jetësore të mikroorganizmave. Kjo mund të realizohet me përdorimin e substancave sterilizuese fizike, gazore apo kimike. Metoda më efektive e sterilizimit është autokllavimi, që përfshin nxehjen e lëngjeve (p.sh.terreneve ushqyese) ose materialeve të ngurta në temperaturë 121°C me avull nën presion. Materialet që i nënshtrohen autokllavimit duhet të jenë të qëndrueshëm ndaj nxehtësisë. Pajisjet që nuk i përballojnë temperaturave të larta të autokllavimit, mund të sterilizohen me etilen-oksid. Filtrat membranorë kanë pore, të cilat i ndalin bakteret, por i lejojnë medikamentet dhe kemikaliet e vogla të kalojnë nëpër to; prandaj ato kanë gjetur përdorim në "sterilizimin" e tretjeve delikate. Rrezet ultraviolete përdoren për uljen e përqëndrimit të baktereve nëpër sipërfaqe të ndryshme ( p.sh. nëpër salla të operacionit).  Rrezatimi jonizues është më efikas sesa ai ultraviolet dhe mund të përdoret për sterilizimin e instrumenteve dhe të ushqimit.

Dezinfektantët (p.sh.komponimet e fenolit) mund të përdoren për shkatërrimin e shumë baktereve në mjedisin e jashtëm. Kurse, antiseptikët (p.sh. jodi ose alkooli 70%) përdoren lokalisht për redukimin e numrit të baktereve (p.sh.në sipërfaqet e lëkurës).

ANTIBIOTIKËT

Antibiotikët janë substanca që veprojnë tek bakteret sipas parimit të “ toksicitetit selektiv”. Kjo d.m.th. se ato i shkatërrojnë plotësisht bakteret (efekti baktericid) apo e pengojnë rritjen e tyre (efekti bakteriostatik), por nuk e dëmtojnë pacientin që i përdor këto substanca për mjekimin apo për parandalimin e sëmundjeve ngjitëse. Antibiotikët bashkëpunojnë në mënyrë efikase me sistemin aktiv imunitar për të shkatërruar bakteret që ndodhen tek strehuesi. Pas izolimit të kolonive të pastra të baktereve (shih kapitullin 2), mund të testohet ndjeshmëria e tyre ndaj një numri të madh të antibiotikëve. Kjo mund të bëhet me metodën e dilucionit- ku llogaritet përqëndrimi minimal inkibues (PMI), i cili definohet si përqëndrimi më i ulët i antibiotikut që e ndalon rritjen e baktereve. Një metodë tjetër e përcaktimit të ndjeshmërisë ndaj antibiotikëve është metoda e difuzionit ( metoda Kirbi-Bauer), në të cilën përcaktohet zona e inkibimit përreth diskut të imprenjuar me antibiotikë.
 

ANTIBIOTIKËT QË FRENOJNË SINTEZËN E MURIT QELIZOR

Një grup i madh antibiotikësh vepron në baktere përmes frenimit të sintezës së peptidoglikanit (figura 1). Pas frenimit të sintezës së peptidoglikanit, mund të shfaqet autoliza enzimatike e murit qelizor. Nëse mungon funksionaliteti i murit qelizor në sigurimin e fortësisë së qelizës bakterore, atëherë presioni i lartë osmotik në brendi të qelizës i shkatërron membranat e brendshme dhe të jashtme të qelizës bakterore. Prandaj, këta antibiotikë kanë veprim baktericid. Në frenimin e sintezës së peptidoglikanit përfshihen shumë mekanizma:

 (1) Dy aminoacidet terminale të vargut anësor peptidik janë aminoacide të pazakonshme (D-alanina kundrejt izomerit të vet L-alaninës). Antibiotiku cikloserinë është komponentë analoge me D-alaninën dhe interferon me shndërrimin enzimatik të L-alaninës në D-alaninë në citoplazmë. Prandaj, sinteza e mëtejme e peptidoglikanit është e pamundur.

 (2) Nënnjësia e peptidoglikanit (që përmban një varg anësor dhe një peptid të ngjitur për krijimin e urave kryqëzuese) kalon nëpër membranën citoplazmike i lidhur për difosfat undekaprenolin. Pasi monomeri i peptidoglikanit lirohet nga bartësi i vet gjatë kapjes në murin qelizor, undekaprenol difosfati defosforilohet në fomën monofosfate. Bacitracina e pengon reaksionin e defosforilimit dhe në mungesë të bartësit të monofosforiluar ndalet sinteza e nënjësive të peptidoglikanit.

UDHËZUES 
Sulmi i antibiotikut 
HHMI
Kërkon  Flash

Figura 2 Struktura e penicilinës

(3) Stadi përfundimtar në sintezën e peptidoglikanit përfshin lidhjen e pjesës sheqerike të nënjësisë së peptidoglikanit për shtyllën glikane të polimerit ekzistues të murit qelizor. Pastaj, ndodh lidhja e kryqëzuar e pjesës peptidike të nënnjësisë për peptidin. Gjatë këtij procesi D-alanina në mënyrë enzimatike hiqet nga fundi i vargut anësor paraprak peptidik, duke lejuar kalimin e tij të kryqëzuar nga vargu i ri peptidik në nënjësinë e posaformuar të peptidoglikanit. Vakomicina lidhet për D-alaninë-D-alaninën duke  e penguar kështu transpeptidimin (lidhjen e kryqëzuar).

 (4) Në antibiotikët beta-llaktam bëjnë pjesë penicilinet (p.sh.ampicilina), cefalosporinet dhe monobaktamet. Ato lidhen për proteinat penicilinë-lidhëse dhe pengojnë veprimin e enzimeve të përfshira në transpeptidimin e peptidoglikanit. Veti e përbashkët e këtyre antibiotikëve është unaza beta-llaktame me 4 vargje. Penicilinet ngjiten me unazën beta-llaktame dhe kanë unazë pesëvargore, kurse cefalosporinet gjashtëvargore. Monobaktamët përbëhen vetëm nga unaza llaktame dhe kanë veprim antimikrobik.

Penicilina përfitohet nga myku Penicillium chrysogenum. Gjatë fermentimit mykrrat prodhojnë acidin 6-aminopenicilinik që ka unazë tiazolidike dhe beta llaktame të bashkuar (figura 2). Kjo unazë është labile ndaj acideve dhe i nënshtrohet zbërthimit nga ana e enzimeve bakterore. Viteve të fundit janë përfituar derivate më stabile në aspektin biokimik, të cilat edhe përthithen (absorbohen) më lehtë nga trakti gastrointestinal dhe kanë spektër më të gjerë të efekteve baktericide.

Në strukturën unazore të antibiotikëve janë shtuar me rrugë sintetike edhe vargje të ndryshme anësore kimike. Kjo ka rezultuar në përfitimin e antibiotikëve të rinj me veçori të reja vepruese antimikrobike. Shumica e përfaqësuesve të familjes së penicilineve (figura 2) kanë aktivitet të ulët antimikrobik ndaj baktereve Gram negative, pasiqë nuk e depërtojnë membranën e tyre të jashtme. Cefalosporinet dhe disa penicilina sintetike janë aktive kundër baktereve Gram negative, pasiqë ato mund ta depërtojnë membranën e jashtme të këtyre baktereve. Një grup tjetër i penicilinave të modifikuar kimikisht kanë shkallë të ulët të ekskretimit nga organizmi i pacientit, duke mundësuar uljen e frekuencës së ordinimit të dozave terapeutike ditore.

Penicilinet mund të shkatërrohen nga enzimet e quajtura beta-llaktamaza (penicilinaza), të cilat prodhohen nga shtamet rezistente bakterore (figura 3). Acidi klavulonik lidhet fort për beta-llaktamazat, duke e penguar veprimin e tyre. Ai përdoret në bashkëpunim me disa peniciline për të mundësuar veprimin e tyre ndaj baktereve që zakonisht janë rezistent ndaj penicilinavetë veçuara. Një formë tjetër e krijimit të rezistencës është ndryshimi në strukturën e proteinave penicilinë-lidhëse, ashtu që antibiotiku nuk lidhet në mënyrë efikase për to (figura 4). Te bakteret Gram negative, penicilinet kalojnë nëpër membranën e jashtme duke i shfrytëzuar kanalet e vogla të quajtura porine. Por, mutacioni gjenetik mund të çojë në modifikimin e këtyre porineve duke bllokuar depërtimin e penicilineve në brendi të qelizës bakterore.

Polimiksina B (figura 5) lidhet për lipopolisaharide (pjesën A) dhe për fosfolipide. Megjithatë, ajo preferon të lidhet për lipidin A. Kjo lidhje rezulton në shkatërrimin e membranës qelizore të baktereve Gram negative. Pasiqë membrana qelizore e baktereve Gram pozitive nuk është e ekspozuar, polimiksina ka pak aktivitet ndaj tyre. Ky medikament është toksik për qelizat humane, pasiqë mund të shkaktojë lizën e membranave eukariote, andaj rrallë përdoret në përditshmërinë klinike.
 

Kthehu në Seksionin e Bakteriologjisë të Mikrobiologjia dhe Imunologjia On-line

Faqja e përditësuar më  Friday, August 15, 2014
Faqja mbahet nga  Richard Hunt