ANGLISHT

KAPITULLI VIII

FJALOR I MIKOLOGJISË MJEKËSORE

Dr. Arthur Di Salvo
Emeritus Director of Laboratories
Nevada Department of Public Health
Reno
Nevada

Përktheu:
Dr Lul Raka
Asistent i Mikrobiologjisë në Fakultetin e Mjekësisë të Universitetit të Prishtinës dhe Mikrobiolog në Departamentin e Mikrobiologjisë të Institutit Kombëtar të Shëndetësisë Publike të Kosovës- Prishtinë, Kosovë
 

 

E-MAIL DR LUL RAKA

ACTIDIONE – shenjë dalluese për cikloheksimidin, një agjens selektiv antifungjik.

AERIAL - micelium: Njësite e hifeve mbi faqen ndërmjetëse të agarit.

ANAMORF – Strukturë somatike ose riprodhuese që pason pa rekombinim të bërthamës (riprodhim aseksual). 

ANTHROPOFIL – Një fung (dermatofit) që preferon rritjen në njerëz më shumë sesa në kafshë apo në tokë. 

ARTROKONIDIA -   Konidia që lirohet me fragmentimin ose lizën e hifeve. Nuk është më e madhe sesa hifja nga e cila është prodhuar; kurse ndarja ndodh në septum.

ARTROSPORE - Shih artrokonidia.

TRUPI ASTEROID -(fenomeni Splendore-Hoeppli ). Një substancë eozinofile që krijon një mbulesë rreth 10 mikronëshe përreth tharmeve bazofile - sidomos te sporotrikoza. 

BAZA – Lidhja në mes të sythit dhe qelizës amë të tharmeve.

BIOFILMI – Mikrokolonitë e mikrobeve që ngjiten në sipërfaqe (kateter, implant, gypa uji, enë gjaku); i rezistojnë heqjes me lëvizjen e lëngjeve dhe kanë ulje të ndjeshmërisë ndaj antimikrobikëve.

SYTH – Lloj i riprodhimit aseksual që shpesh haset te tharmet.

KAPSULA – Mbështjellës hialin mukopolisakaridik që mbulon trupin e qelizave të disa majave (Cryptococcus, Rhodotorula) dhe disa sporeve e konidieve.

KLLAMIDOSPORE – Spore rezistente me mur të trashë, sidomos te Histoplasma capsulatum. Shih makrokonidia. 

KOENOCITE – Pa septe (ndarëse).

KOLONIZIMI – rritja e një mikroorganizmi në strehues pa invadim në inde. 

KOLUMELLA – invaginim steril i sporangiumit, p.sh. te Zygomycetes.

KOMENSALIZMI – Raport i bashkëjetesës, në të cilën nuk dëmtohet asnjëra palë.

FIKSIMI I KOMPLEMENTIT – Procedurë serologjike për të përcaktuar praninë e antitrupave ndaj infeksioneve fungale. Reagim i kryqëzuar me fungjet tjera sistemike; është test sasior serologjik.

QELIZA KONIDIOGJENE – Qeliza që e prodhon konidiumin.

KONIDIA  - Trajtë riprodhuese pa rekombinim të bërthamës; andaj përfaqëson riprodhim anamorf ose aseksual. 

KONIDIOFORE – Hife e specializuar që prodhon apo e bart konidien.

CIKLOHEKSIMID - Shih Actidione.

DERMATOMIKOZA – Një infeksion i flokut, lëkurës dhe thonjve i shkaktuar nga fungjet keratinolitike të gjinive Trichophyton, Microsporum dhe Epidermophyton.

DERMATOFITE - Infeksion i flokut, lëkurës dhe thonjve i shkaktuar nga fungjet tjera nga dermatofitet.

DEMATIKE – Një fung që ka pigment melanotik me ngjyrë kafe ose të zezë në murin qelizor.

DIHOTOM – Një lloj i degëzimit të hifeve që përsëritet pa ndonjë profil; degët janë afërsisht të barabarta në madhësi dhe barazojnë rrënjën nga e cila burojnë.

EHINULAT - Mbuluar me gjemba.

EKOLOGJI – Shkenca mbi faktorët mjedisorë. 

EKTOENDOTRIKSI – Artrokonidiet që formohen jashtë dhe brenda boshtit të qimes.

EKTOTRIKS – Formimi i këllëfit të artrokonidieve jashtë boshtit të flokut. Me këtë rast shkatërrohet kutikula e qimes.

EDENTULOZ – Mungesë e dhëmbëve.

ENDOGJEN – Nga brendia.

ENDEMIK – Një sëmundje që shfaqet në një zonë të kufizuar gjeografike. 

ENDOSPORE – Spore e krijuar përbrenda një njësie tjetër, siç është sferula (tipike për koksidioidomikozat).

ENDOTRIKS – Artrokonidiet e krijuara përbrenda boshtit të qimes. Kutikula e qimes mbetet e paprekur.

EKZOGJEN – Nga jashtë. Burimi i shumicës së infeksioneve mikotike është ekzogjen, d.m.th. nga mjedisi (jashtë trupit).

FLOKOZ – Si pambuk ose lesh. 

FOMITE – Një substancë (jo ushqim) që mund të bart dhe përhap mikroorganizma infektiv.  

FRYTET – Struktura riprodhuese të fungjeve. (Sporet).

GMS – (Gomori methenamine-silver). Një ngjyrë e shkëlqyeshme për vizualizimin e fungjeve. Muri qelizor ngjyroset me ngjyrë të zezë, kurse prapavija është e gjelbërt. Përparësia: i ngjyros të gjitha fungjet. Mangësia: nuk mund të vërehet reaksioni indor.

GJEOFILE – Që kërkon të jetojë në tokë; me tokën si rezervar.

GYPI EMBRIONAL – Hifa nismëtare nga konidiet, sporet apo majat  mugulluese. 

GLABROZE – E lëmuar (e sheshtë).

H & E - Hemotoksilina dhe Eozina.  Një ngjyrë që përdoret në mënyrë rutinore në patologjinë e përgjithshme. Shumica e fungjeve mund të vërehen me këtë metodologji. Muri i fungjeve zakonisht ngjyroset me ngjyrë të kaltër apo vjollcë. Qelizat tjera marrin ngjyrë të kuqe. Përparësia: reaksioni indor është i dukshëm.

HIALO – Pa ngjyrë; po ashtu hialin.

HIFET – Filamentet vegjetative të fungjeve. 

HIFOMICETET – Një fung që prodhon micelium me apo pa pigment të mbyllët të dukshëm në muret qelizore. Nëse hifa është e pigmentuar quhet dematiakoze; nëse është pa ngjyrë quhet hialine.

IMUNODIFUZIONI – Test serologjik për përcaktimin e pranisë së antitrupave me difuzion të dyfishtë precipitues në agar.

INCIDENCA – Numri i rasteve të reja të sëmundjes që shfaqet në një periudhë të caktuar kohore. 

INKUBACIONI – Koha prej hyrjes së mikroorganizmit në trup e deri te shfaqja e simptomeve klinike.

INDURATIV – i fortë.

INTERKALAR – i formuar përbrenda njësisë së hifeve.

LATEKS AGLUTINIMI – Procedurë e thjeshtë serologjike për zbulimin e antitrupave me anë të përngjitjes së thërmizave të mveshura me antigjen.

MAKROKONIDIA – Konidia e madhe që prodhohet në të njejtën mënyrë nga i njejti fung. 

MIKROKONIDIA - Konidia e vogël që prodhohet në të njejtën mënyrë nga i njejti fung. 

MYKU – Shih Miceliumi.

MURIFORM – Sikur mur; shumëqelizor me ndarje tërthore dhe gjatësore. 

MICELIUMI – Masa e hifeve që përbën një koloni të fungut. 

MIKOLOGJIA -  Shkenca që studion fungjet.

ORGANOTROPIZMI – Parapëlqimi i fungut për të invaduar një organ të caktuar. 

PHAEO – I pigmentuar në të errët.

PREVALENCA – Numri i përgjithshëm i rasteve të sëmundjes në një moment të caktuar në një vend të caktuar. 

PROVA – Sekuencë e njohur specifike e acidit nukleik, që përdoret për zbulimin e sekuencës komplementare të një fungu të panjohur. 

RIZOID – Strukturë në formë rrënje. Përdoret në identifikimin e disa Zigomyceteve.

REZERVAR – Strehues i përhershëm ose bartës i përhershëm nga i cili përhapet infeksioni. 

SAPROB – Një mikroorganizëm që kërkon materie organike si burim energjie.

SAPROFIT - Shih Saprob.

TRUPI SKLEROTIK  - (qeliza sklerotike). Trajtë indore e shumicës së agjensëve të kromomikozës. Ngjyrë kafe të mbyllët, e vetme apo në varg, zakonisht e septuar, me diametër 5-15 mikronë.

SENSITIVITETI – Aftësia për t’i zbuluar të gjithë pacientët me një sëmundje specifike. 

SEPTUMI – Muri ndarës. 

SEROLOGJIA – metodë diagnostike e pranisë së antitrupave dhe antigjeneve në gjakun periferik, me qëllim që të përkrahet, vërtetohet apo përjashtohet një sëmundje e caktuar. 

BURIMI -  Mostra klinike që më shumti ka gjasë të veçojë agjensin etiologjik. PO ASHTU  foleja natyrore e agjensit etiologjik. 

SPECIFICITETI – Kapaciteti për identifikuar me korrektësi një sëmundje. 

GJEMBORE – E mbuluar me disa gjemba të vegjël.

SPORANGIOFORE – Hife e specializuar që jep sporangiumin.

SPORANGIOSPORE – Njësi riprodhuese që formohet në sporangium. 

SPORANGIUM -  Qelizë, në të cilën lindin spore me ndarje progresive.

SPORET – Trajtë riprodhuese që krijohet nga brenda me formimin e “‘qelizave të lira”, sikur tek askomicetet – d.m.th. sporet komplete të formuara përnjëherë përreth bërthamës prezente ose me “ndarje progresive” sikur te sporangiumi.

STOLON – Hife nga e cila prodhohen rizoidet dhe sporangioforet, sikur në gjininë Rhizopus.

Fjalor i nxjerrë nga disa burime të të dhënave, përfshirë: Rippon, Medical Mycology, Botimi i tretë; Emmons, Binford, Utz, dhe Kwon-Chung, Medical Mycology, botimi i tretë; Ainsworth & Bisby's Dictionary of the Fungi, botimi i shtatë; dhe nga autorë të tjerë.

Kthehu në seksionin e Mikologjisë të Mikrobiologjia dhe Imunologjia On-line

faqja së fundi e ndërruar në  Sunday, February 15, 2015
faqja mbahet nga  Richard Hunt